تحلیل نظرگاه سیاحان غربی دورۀ صفوی و قاجار(مطالعۀ موردی: شهر کاشان)

در این نوشتار، بیست سفرنامه از سیاحان مطرح که در فاصلۀ حکومت شاه‌عباس اول صفوی تا زمان مشروطه، از کاشان بازدید کرده‌اند، مورد پژوهش قرار گرفته است. دیده‌ها و شنیده‌های یک سیاح در باب کاشان بررسی شده و با نظریات دیگر سیاحان در همان دوره و در دوره‌های دیگر و نیز با وضع موجود سنجیده شده است. با این روش: حت و سقم گزارشات آن‌ها معلوم می‌شود. از سیاحان دورۀ صفوی، شاردن، آنتونی و رابرت شرلی، تاورنیه، فیگوئروا، دلاواله، هربرت و اولئاریوس انتخاب شدند که گزارش‌های آن‌ها عمدۀ مطالب سیاحان دورۀ صفوی است. از سیاحان دورۀ قاجار نیزپولاک، براون، کرزن، سایکس، دوبد، اولیویه، فلاندن، سرسی، گوبینو، دیولافوا، اوبن و پاتینجر انتخاب شدند. مطالب سیاحان در نظمی منطقی باتوجه‌به جغرافیای تاریخی منطقۀ کاشان ذیل عنوان‌های تقسیمات کشوری، راه‌ها، موقعیت جغرافیایی و شکل شهر کاشان، آب‌وهوا، تأمین آب شهر، باروی شهر، کوچه‌ها و شهرسازی، مساجد و بناهای متبرکه، زلزله، بازار، خانه‌ها، تلگراف‌خانه، باغ فین، جمعیت، اقلیت‌ها، حاکم کاشان: نعت، ضراب‌خانه، کشاورزی، مواد معدنی، اعتقادات و باورهای واقعی و خرافی، جنگ‌های حیدری نعمتی، سرگرمی، لباس زنان، زنان، ترس، عقرب، حشرات و بیماری‌ها، گویش، آشپزی، تغییر دید اهالی نسبت‌به سیاحان، کاشان در یک نگاه با هم سنجیده شده است و در پی یافتن ارتباط معناداری بین نوع گزارش‌های سیاح و دورۀ تاریخی و نیز شغل و شخصیت سیاح می‌باشد.